هر سال با نزدیک شدن به آخر ماه رمضان و انتظار مؤمنین برای رؤیت ماه شوال، بازار شایعات متوهمانه ای داغ می شود؛ که بصورت ویژه از طرف رسانک ها و رسانه های خارجی به جامعه ی فارسی زبانان تزریق می شود تا بلکه بتوانند بیش از پیش در جهت ایجاد فضای بی اعتمادی و نفاق قدم بردارند و با بوجود آوردن حواشی از حلاوت ثمره ی یک ماه بندگی مسلمانان و همبستگی و همدلی آنها در عید سعید فطر بکاهند.

حتما بارها از افرادی، چه در زمان انتظار رؤیت ماه رمضان و چه هلال ماه شوال شنیده اید که “کار کارِ خودشونه و ماه رؤیت شده، اما صداشو در نمیارن” و از این حرفها!

به اشاره به این مهم اکتفا می‌کنم که پیدا کردن “انگیزه و مقصود، اصلی ترین قسمت برسی اتهامِ یک متهم است”.

مثلا وقتی هر سال برخی این اتهام مضحک را وارد می کنند که حاکمیت از قصد ماه رمضان را عقب و جلو می کنند؛ حداقل یک انگیزه منطقی و یک قصد نیمه معقول هم برایش بیاورند؛ و بگویند که همچین کاری چه نفعی ممکن است برای چه کسی داشته باشد؟! تا ما هم راضی شویم و به جمع کمپین “کار کارِ خودشونه” بپیوندیم!

تا آنجا که نگارنده بعنوان احدی غیر عالم مطلع است؛
رؤیت شخصی، شهادت عادل های خبره و نیز محاسبات دقیق نجومی می تواند رؤیت هلال ماه را به اثبات برساند.

اگر فقیه جامعی منجم ماهر بود و نسبت های سه گانه را محققانه بررسی نمود و امکان رؤیت با چشم غیر مسلح را احراز کرد، می تواند به استناد تحقیق فنی حکم کند، هرچند ماه را ندیده باشد.

در کشور ما مجموعه نسبتا طویل تخصصی و سازمان یافته ای برای استهلال وجود دارد که چند ده گروه مستقیم و چند صد گروه غیر مستقیم در نقاط مختلف کشور با آن همکاری می کنند که حداقل نیمی از گروه ها به تلسکوپ مجهز هستند و سایر گروه ها نیز دوربین های دوچشمی قوی در اختیار دارند‌.

شیوه‌ی شکار هلال(هلال‌بینی) نیز بدین صورت است که غالبا مختصات فرضی و حدودی استقرار ماه در ساعات مورد نظر( یک بازه زمانی مشخص ) در اختیار هلال‌بین (رصدگر) قرار دارد و با استقرار در محل های مرتفع (حداکثر تا ارتفاع کوه ها) و فضاهای باز بدور از آلودگی و مزاحمت نوری (مثل کویر و صحرا) و جغرافیاهای با آسمان صاف و پاک منتظر رؤیت ماه می شوند.

از دوربین های دو چشمی(شکاری و نظامی) و تلسکوپ و ابزار تخصصی هم برای شکار ماه و هلال‌بینی کمک گرفته می شود که دو حکم کلی برایش صادر شده است.

 فقها به لحاظ استفاده از ابزار نجومی، دو نظر دارند:
برخی از فقها و مراجع عظام تقلید معتقدند که رویت ماه نو حتماً باید با چشم غیر مسلح انجام بگیرد؛ در حالی که گروهی دیگر استهلال ماه با چشم مسلح و دوربین و تلسکوپ را نیز کافی می‌دانند.

آن عده از مراجع تقلید که رؤیت با ابزار را معتبر می‌دانند، عبارتند از آیات عظام سید علی خامنه‌ای، حسین نوری همدانی، سید کاظم حسینی حائری، عباس محفوظی، مرحوم محمدتقی بهجت، مرحوم محمد فاضل لنکرانی، مرحوم سید محمود هاشمی شاهرودی (جناب شاهرودی، فقط رؤیت با دوربین‌های متعارف را مجاز می‌دانست، نه تلسکوپ را).

اما اکثر فقها و مراجع تقلید، فقط رؤیت با چشم را معتبر می‌دانند. مانند آیات عظام مرحوم سید روح‌الله خمینی، سید علی سیستانی، مرحوم لطف‌الله صافی گلپایگانی، حسین وحید خراسانی، ناصر مکارم شیرازی، سید موسی شبیری زنجانی، سید محمدسعید حکیم، سید محمدتقی مدرسی، مرحوم سید ابوالقاسم خویی، مرحوم محمدعلی اراکی، مرحوم سید محمدرضا گلپایگانی، مرحوم سید محمد صدر.

لازم به ذکر است که حاکم شرع، مراجع و حاکم حکومت اسلامی باید به این نتیجه برسند و نمی توانند و نباید چشم بسته از کشور دیگری تبعیت کنند؛ که البته در فرایند استهلال، رؤیت ماه در کشورهای همسایه نیز در محاسبات هلال‌بینی‌ لحاظ می شود تا بلکه به رؤیت دقیق تر و سریعتر کمک کند.

 بی شک این فعالیت و کاوش نجومی تلرانسی دارد و درصدی خطا شاملش می شود؛ و نمی توان گفت هیچوقت اشتباه نخواهد داشت. همانطور که بارها محاسبات فضایی_مهندسی سازمان فضایی آمریکا اشتباه از آب در آمده و در نتیجه چند میلیون دلار هدر رفته و افرادی تلف شده اند.

نمونه ای از خطا در استهلال هلال ماه در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۱۴ (و نیز به روایتی ۲۰۱۹) بود که حکومت سعودی به اشتباه اعلام عید فطر کرد که پس از آنکه مردم مسلمان مناسک عید را برگزار کردند؛ نهاد مرجع کشور سعودی متوجه خطای بزرگ در تشخیص ماه شوال شد؛ که مجبور به پرداخت کفاره روزه برای چند میلیون مسلمان ساکن کشور عربستان گردیدند.

 متاسفانه بارها کشورهای امارات، کویت، قطر، بحرین و ترکیه بخاطر پیروی چشم بسته از سعودی اعلام رویت هلال کردند؛ که مشخص شد با طناب غیر مطمئنی به چاه رفته اند!

لازم به ذکر است  مسئله ای که اهل فن در استهلال به آن “توهم هلال‌بینی” می گویند؛ موضوعی علمی و مربوط به سیستم عصبی_مغزی است که معروف ترین نمونه آن رؤیت اشکال موهوم در آسمان یا سطح ماه است.

 پیشاپیش عید سعید فطر را به همه مسلمانان بالاخص شیعیان جهان تبریک عرض می کنم.